ماه بخارا/3

سرگزشت امیر نصر سامانی
نیشابور. سال ۳۱۷ قمری. جلوداران سپاه سامانی از راه رسیده بودند اما امیرنصر هنوز نیامده بود. در بلندترین قله‌ی رشته کوه «بینالود» میان توس و نیشابور برکه جوشانی به نام «چشمه سبز» با آب پاک و زلال خود تا یک فرسنگی پیرامون را دربر گرفته بود. در آنجا حتا شبهای تابستان نیز بدون پوشاک گرم نمیشد به سر برد. شاه سامانی در آن آب و هوای باصفای کوهستانی گوش به سرگزشت شگفت انگیز «یزدگرد بزهکار» سپرده بود که از سوی دبیر خاصش «اشعث» بازگو میگردید: یزدگرد پسر بهرام که به سبب تبهکاریها و بیدادگریهایش او را بزهکار میخواندند روزی دچار خونریزی از بینی شد. پزشکان تنها یک هفته میتوانستند با دارو، خونریزی را بند بیاورند و دوباره آغاز میگشت. موبدی به نام «هوش یار» به شاه ساسانی گفت: ــ ای شهریار؛ تو از راه پروردگار برگشته ای و گمان کرده ای که از چنگ مرگ میتوانی بگریزی. چاره ات این است که به «چشمه سبز» در توس بروی و در پیشگاه یزدان به زاری نیایش کنی. شاه ساسانی این رای را پسندید و به چشمه سبز آمد. از یزدان نیکی دهش یاد کرد و از این آب بر سر و روی خویش زد. چند هفته ای خونریزی بینی اش بند آمد. دوباره دچار گردنکشی شد و ایزد را فراموش کرد. زمانی نگزشت که از ژرفای برکه اسبی سپید نمودار شد با لنگهایی کوتاه، سرین گرد مانند گورخر، زاغ چشم و دمب بسیار بلند. به فرمان شاه، چوپانان و سپاهیان با زین و کمند کوشیدند تا آن اسب را بگیرند و رام کنند؛ اما فرو ماندند. شاه آشفته شد و خودش به نزدیک اسب رفت. آن جانور هیچ حرکت و جنبشی نکرد و یزدگرد بزهکار پس از نهادن زین و لگام به پشت اسب رفت تا دمب او را ببندد. ناگهان آن حیوان سرکش غرید و با سم های سنگینش چنان جفتکی زد که شاه بر زمین کوبیده و کشته شد... در همین زمان اسب امیرنصر شیهه ای نابهنگام کشید و او را به اندیشه فرو برد. دلش شور میزد. پیش از أنکه از به سوی نیشابور حرکت کند، برای احتیاط، برادرانش را که قبلن طغیان کرده بودند، در یکی از دژهای بخارا زندانی کرده بود تا دوباره دست به شورش نزنند. آوای کرنا برخاست و سپاه سامانی راهش را به سوی نیشابور ادامه داد تا به طلایه داران ملحق شود. نیمه شب امیرنصر از خواب پرید. چنان عرق میریخت که انگار از جایگاهی گرم و تفتیده بیرون آمده است. کابوسی که دیده بود در سرش میچرخید: خواب دید که در کنار چشمه سبز نشسته و ناگهان اسبی شعله ور از دل برکه درآمد و همه جا را به آتش کشید. سپس «ابوالعباس» حکمران موقت بخارا با پیکر و رخساری خونین نمودار شد و فریادزنان امیرنصر را به یاری خواست... چندهفته ای که امیرنصر در نیشابور به سر برد، با پیشواز گرم مردم روبرو شد. این شهر با روستاهای کوچک و بزرگی که پیرامونش را دربر داشت و نیز بازارهای گوناگونش، بسیار آبادن مینمود. در نیشابور پارچه های پنبه ای و ابریشمی و هچنین جامه هایی گرانبها برای امیران و فرمانروایان میبافتند که تا دورترین سرزمینها فرستاده میشد. محله «شادیاخ» از زیباترین بخشهای نیشابور به شمار میرفت و در این برزن، باغهایی چون بهشت به چشم میخورد. و در میان همین باغها خیمه های امیر سامانی و سپاهش را برافراشته بودند. در هوایی پاک و دل انگیز شاه به «اشعث» گوش سپرده بود که شعرهایی از شاعران نیشابور برایش میخواند و این چکامه از «خبازی نیشابوری» بر دلش نشست: میبینی آن دو زلف که بادش همی برد * گویی که عاشقیست که هیچش قرار نیست یا نی که دست حاجب سالار کشورست * از دور مینماید که امروز بار نیست امیرنصر به یاد همسرش «خورشید» افتاد و حس کرد که دلش بسیار برای او تنگ است. شنیدن غزل بعدی که از «استغنائی نیشابوری» بود بر دلتنگی اش افزود: به ماه ماندی اگر نیستیش زلف سیاه * به زهره ماندی اگر نیستیش مشکین خال رخانش را بی یقین گفتمی که خورشیدست * اگر نبودی خورشید را کسوف و زوال و در آن هنگام که خورشید در نیشابور غروب میکرد، در بخارا سوگلی امیرنصر به دست شورشیان گرفتار شده و زلفانش به باد رفته بود. نوشته امید عطایی فرد (سوشیانت مزدیسنا) ادامه دارد _________________ omidataeifard.blogspot.com