مرز مزدایی عنوان کتابی است که مجموعه مقالات امید عطایی فرد را از سال 1363 تا سال نشر کتاب (1388) را در بر دارد. بیشتر این مقالات در گاهنامه های گوناگون به چاپ رسیده و یا این که در کالبد کتابهای ایشان گنجانده شده است. البته برخی نیز برای نخستین بار در همین کتاب به چاپ رسیده اند. نوشتار ها (مقالات) کتاب مرز مزدایی در هفت بخش استوره و داستان، دین و آیین، ادب و فرهنگ و هنر، سروده ها، تاریخ و باستان شناسی، دانش و فن، نقد و گزارش و گفت و گو ارائه شده است. برای آشنایی با کلیت نوشتارها نگاهی به فهرست کتاب می اندازیم:
فهرست
دیباچه........................................................................................... 9
پیش گفتار....................................................................................... 23
بخش یکم: استوره و داستان....................................................................29
استوره شناسی ایرانی........................................................................... 31
استوره های فردوس............................................................................ 36
سیمرغ دو سر................................................................................... 62
شاهنامه: آینه دار استوره های آریایی......................................................... 65
استوره ی اسکندر............................................................................... 71
زمینه ی فرهنگ و تمدن ایران................................................................ 73
بخش دوم: دین و آیین........................................................................... 79
اوستا: بزرگ ترین فرهنگ جهان باستان..................................................... 81
درباره ی زرتشت و آیین او................................................................... 95
ایرانیان و مسیح................................................................................. 99
بنیادهای عرفان ایرانی......................................................................... 105
زنی به نام زمین................................................................................ 117
چیستان چهارشنبه............................................................................... 121
چنین جشن فررخ............................................................................... 124
دو سند از نوروز در مصر باستان............................................................ 127
یادگار فریدون................................................................................... 130
بخش سوم: ادب و فرهنگ و هنر............................................................. 133
نبو: ایزدِ نویسندگی............................................................................. 135
گزارشی درباره ی خط و قلم و در ایران.................................................... 137
با خط پیرآموز کتاب های فارسی را نجات دادند........................................... 139
کتاب نویسی از زبان کتابهای کهن........................................................... 141
پیشینه کتابخانه در ایران...................................................................... 145
چیستان های یک دیباچه....................................................................... 149
گات ها در تیرگی ها........................................................................... 155
بازی های نمایشی در ایران................................................................... 165
نخستین نمایشنامه جهان........................................................................ 169
نمایشنامه «ایرانیان» آیسخولوس............................................................. 171
زبانی نو در ادبیات فارسی.................................................................... 175
پروین دختر ساسان............................................................................. 178
گوهر نام به دینار نفروخت..................................................................... 180
ارژنگ پر آژنگ................................................................................ 183
به مناسبت سالگرد شهریار..................................................................... 186
احیاگر فصل های گمشده تاریخ................................................................ 188
بخش چهارم: سروده ها........................................................................ 193
سرود مهر....................................................................................... 195
فردوسی پاکزاد................................................................................. 197
آناهید............................................................................................ 198
شاه شادی....................................................................................... 199
بزم بغانه........................................................................................ 201
همه جای ایران سرای من است.............................................................. 202
بخش پنجم: تاریخ و باستان شناسی........................................................... 203
مبداء ملی ایران................................................................................ 205
پیشنهادی درباره دوره های تاریخی ایران.................................................. 207
بازشناسی تاریخ و فرهنگ ایران باستان.................................................... 216
جستاری درباره آریاییان...................................................................... 226
بهشت جم...................................................................................... 261
سرو شاه و یمن............................................................................... 279
پژوهشی در داستان زال..................................................................... 283
بزرگش نخوانند اهل خرد.................................................................... 293
یک نام و دو چهره........................................................................... 297
سیمای ساسانیان.............................................................................. 301
زن در دوره ساسانیان....................................................................... 311
فتنه مزدک.................................................................................... 315
سفر در ایران باستان......................................................................... 325
یادداشت سفر شوش.......................................................................... 337
برگ هایی از سفر شیراز................................................................... 339
دموکراسی دروغین غرب................................................................... 342
بخش ششم: دانش و فن...................................................................... 345
پیشینه ی پزشکی در ایران.................................................................. 348
دانش مغان و فیزیک نوین................................................................... 374
نگاهی کوتاه به کیهان و زمان در ایران باستان............................................ 378
روانپژوهی در ایران باستان................................................................. 399
ایران و اهرام................................................................................. 407
بخش هفتم: نقد و گزارش و گفت و گو.................................................... 411
پورسینای چند ملیتی!........................................................................ 413
پیام آوران بهار در خیابان های دود آلود شهر............................................ 415
ایرانیان زیر یک در صد فرهنگ و تمدن خود را می شناسند.......................... 420
فرهنگ ایران، فرهنگ مادر جهان است................................................. 424
ایران باستان را به آشوب کشانده اند...................................................... 428
تولید پوشاک، دور مانده از فن آوری روز............................................... 437
حاتمی نابغه سینما........................................................................... 439
نگرشی بر کتاب نبرد خدایان............................................................... 441
نقد کتاب پیامبر آریایی...................................................................... 444
با توجه به آنچه گذشت، میتوان مرز مزدایی را دانشنامه ی کوچکی از آگاهیها درباره ایران باستان دانست که برآیندی از بررسی ها و پژوهش های بیست و چند ساله نویسنده ی آن، امید عطایی فرد است.
یزدان صفایی
